Miras hukuku anayasamızın 35. Maddesi ile koruma altına alınmış olan kişinin mülkiyet hakkını ve miras bırakanın sahibi olduğu ölümü ile sona ermemiş olan hak ve borçlarının korunması ile ilgilenen hukuk dalıdır.
ANAYASA Madde 35 – Herkes, mülkiyet ve miras haklarına sahiptir. Bu haklar, ancak kamu yararı amacıyla, kanunla sınırlanabilir. Mülkiyet hakkının kullanılması toplum yararına aykırı olamaz.
Medeni kanunumuzun 3. Kitabında düzenlenmiştir. Yazımızın ilk bölümünde miras hukuku ile ilgili temel kavramlara 2. Bölümü ise günümüzde miras hukuku ile ilgili olarak en çok aratılan soruların cevaplarına ayrılmıştır.
Miras hukuku ile ilgili yazımızın anlaşılabilmesi için öncelikle Miras – Tereke Nedir? Mirasçı Kimdir? Kimler mirasçı olabilir, doğmamış çocuk cenin mirasçı mıdır? Mirasçılık belgesi nedir? Veraset ilamı nedir? Mirasta saklı pay nedir? Vasiyet nedir ölüme bağlı tasarruf nedir? Zümre sitemi nedir? Muris Muvazaası – Mirastan mal kaçırma nedir? Veraset ilamı nedir? gibi sorulara cevap verilmesi ve miras hukuku ile ilgili temel kavramların açıklanmasıgerekmektedir.
Miras – Tereke Nedir?
Bir kimsenin ölümü ile mirasçılara geçen tüm özel özel hukuk ilişkilerine miras ya da hukuki adıyla tereke denmektedir. Miras bırakanın yani murisin şahsı ile alakalı olan ve ölümü ile sona ermiş olan özel hukuk ilişkileri terekenin konusu değildir.
Mirasta saklı pay nedir?
Saklı pay TÜRK MEDENİ KANUNU Madde 506 ile güvence altına alınmış olup;
Altsoy için yasal miras payının yarısı,
Ana ve babadan her biri için yasal miras payının dörtte biri,
Sağ kalan eş için, altsoy veya ana ve baba zümresiyle birlikte mirasçı olması hâlinde yasal miras payının tamamı, diğer hâllerde yasal miras payının dörtte üçüne karşılık gelmektedir.
Mirasçı Kimdir? Kimler mirasçı olabilir? Mirasçı olmanın şartları nelerdir? Doğmamış çocuk cenin mirasçı mıdır?
Miras bırakanın terekesi üzerinde hak sahibi olan kişilere mirasçı denmektedir. Hukukumuzda yasal mirasçılar ve atanmış mirasçılar olmak üzere iki tip mirasçı vardır. Miras bırakanın kan hısımları, altsoyu evlatlıkları ile sağ kalan eşi yasal mirasçılarıdır. Atanmış mirasçılar ise murisin hür iradesiyle terekesinden pay alma hakkı tanımış olduğu kişilerdir.
Mirasçı olunabilmesi için kişinin sağ olması, hak ehliyetinin bulunması ve haklı bir gerekçe ile mirastan men edilmemiş olması gerekir. Ceninin mirasçı olabilmesi içinse sağ doğması gerekmekte olup ölü doğan çocuk mirasçı olamaz.
TÜRK MEDENİ KANUNU Madde 28- Kişilik, çocuğun sağ olarak tamamıyla doğduğu anda başlar ve ölümle sona erer.
Mirasçılık belgesi nedir? Veraset ilamı nedir?
Murisin ölümü sonrasında kimlerin mirasçı olduğunu (miras üzerinde hak sahibi olan kişilerin kimler olduğunu) gösteren belgeye mirasçılık belgesi, veraset ilamı denmektedir. Veraset ilamı hazırlanması için mirasçılardan bir kişinin mahkemeye başvurması yeterlidir. Mahkemeye yapılan başvuru sonrasında hazırlanan mirasçılık belgesi tüm mirasçılar açısından bağlayıcı olacaktır.
Vasiyet Nedir? Ölüme Bağlı Tasarruf Nedir?
Murisin vefatı sonrası geçerli hale gelen ve ölümü ardından yerine getirilmesini talep ettiği tasarruf işlemlerine ölüme bağlı tasarruf denmektedir. En çok karşılaşılan ölüme bağlı tasarruflar vasiyetnameler ve miras taksim sözleşmeleridir.
Muris Muvazaası – Mirastan mal kaçırma nedir?
Murisin mirasçısını miras hakkından yoksun bırakmak amacıyla yapmış olduğu karşılıksız kazandırıcı işlemleri, çeşitli hukuki ilişkiler gibi göstererek gizlemesi ve mirastan mal kaçırılması muris muvazaası – mirastan mal kaçırma olarak adlandırılmaktadır.
Zümre sitemi nedir?
Türk miras hukukunda mal paylaşımı esnasında hesaplama mirasçıların murise olan yakınlıklarına göre belirlenen zümre sistemine göre yapılmaktadır.
Birinci zümredeki yasal mirasçılar, murisin vefat etmesiyle mirasta en fazla hakkı bulunan altsoyunu kapsamaktadır. Miras bırakan kişinin çocukları, torunları ve torunlarının çocukları düzenlemeye göre birinci derecedeki mirasçılardır ve terekeden eşit pay hakkına sahiptirler.
Murisin anne ve babası ikinci zümreye ait mirasçılar olup terekeden pay alabilmeleri için zümre sistemi düzenlemesine göre 1.derecede hiçbir mirasçının bulunmaması gerekir.
Üçüncü derece mirasçıların terekeden pay alabilmeleri birinci ve ikinci derecede mirasçının bulunmadığı durumlarda söz konusu olmaktadır üçüncü zümre mirasçılara amca, dayı, hala ve teyzeleri örnek gösterilebilir.
Miras paylaşımı neye göre yapılır? Mirastan kim ne kadar pay alır? Murisin eşi mirastan ne kadar pay alır?
Miras paylaşımı genellikle miras taksim sözleşmesi ile yapılmaktadır. Ancak miras taksim sözleşmesinin yapılmadığı ve mirasçıların anlaşamadığı durumlarda mahkeme yoluyla da miras paylaşımı yapılmaktadır.
Zümre sistemine göre murisin 1. Zümreden mirasçılarının payları eşittir. Murisin eşi zümre sistemine dahil olmadığı için mirastan alacak olduğu pay diğer mirasçıların hangi zümreden olduğuna bakılarak hesaplanacaktır.
- Eşin birinci zümre ile mirasçı olması durumunda miras payı mirasın 1/4 oranında,
- Eşin ikinci zümre ile mirasçı olması durumunda miras payı mirasın 1/2 oranında,
- Eş üçüncü zümre başları ve onların çocukları ile mirasçı olursa miras payı mirasın 3/4 oranında,
- Birinci ve ikinci zümrede, üçüncü zümrenin ve onların çocuklarının hayatta olmaması halinde eş tek başına mirasçı olacaktır.
Vasiyetname nedir? Vasiyetnamenin geçerlilik şartları nelerdir? Vasiyetnamenin geçerli olmadığı durumlar nelerdir? Hangi durumlarda vasiyetname geçerli olmaz?
Murisin son istek ve arzuları ile mirasının paylaşım esaslarını belirlediği irade beyanları vasiyetname olarak adlandırılmaktadır. Vasiyetnameler, resmi memur (noter, hakim vs.) huzurunda hazırlanılabileceği gibi murisin kendi el yazısı ile veya geçerlilik koşullarını sağladığı durumlarda sözlü beyan olarak da vücut bulabilir.
Vasiyetnamenin geçerli olabilmesi için murisin irade beyanının sonuçlarını kavrayabilmesi, ayırt etme gücüne ve tahkim kudretine sahip olmasının yanı sıra fiil ehliyetine sahip olması gerekmektedir. Ayrıca vasiyetnamenin hazırlanması esnasında murise karşı herhangi bir cebir veya zorlamanın bulunmaması gerekir.
Miras taksim sözleşmesi nedir? Geçerlilik şartları nelerdir? Nasıl hazırlanır?
Terekenin tamamının ya da bir kısmının mirasçılar tarafından yapılacak olan bir sözleşme ile paylaşılması mümkün olup bu amaçla yapılmış olan sözleşmeler miras taksim sözleşmesi olarak adlandırılmaktadır. Miras taksim sözleşmesinin geçerli olabilmesi için tüm hak sahiplerinin (mirasçıların) bu sözleşmeye katılması gerekmektedir. Herhangi bir mirasçının miras taksim sözleşmesine katılmaması durumunda hazırlanmış olan sözleşme geçersiz olacaktır.
Terekenin paylaşımı için miras taksim sözleşmesi ile paylaşım yolu takip edilecekse alanında uzman bir avukattan yardım alınması paylaşım esnasında veya sonrasında çıkması muhtemel uyuşmazlıkların çözümünde yararlı olacağı gibi hak kayıplarının da önüne geçilmesi için de elzemdir.
Kişi mirasını istediğine bırakabilir mi? Mirastan men etme nedir? Mirastan çıkarma nedir? Hukuk sistemimizde mirastan men var mıdır? Kişi hangi durumlarda mirasçısını mirasından men edebilir?
Muris terekesi üzerinde ölüme bağlı tasarruf işlemleriyle mirasçıların saklı paylarına dokunmadan dilediği gibi tasarruf etme hak ve hürriyetine sahiptir.
Mirastan men miras bırakanın, ölüme bağlı bir tasarrufla saklı paylı mirasçısını mirasçılıktan çıkarabilmesi olarak tanımlanabilecek olup TÜRK MEDENİ KANUNUMadde 510da düzenlenmiştir.
TÜRK MEDENİ KANUNUMadde 510’ göre
‘1. Mirasçı, mirasbırakana veya mirasbırakanın yakınlarından birine karşı ağır bir suç
işlemişse,
2. Mirasçı, mirasbırakana veya mirasbırakanın ailesi üyelerine karşı aile hukukundan
doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde yerine getirmemişse’ mirastan men mümkün olabilecektir.
Miras paylaşılamazsa ne olur? Paylaşılamayan miras devlete mi geçer? Devlet ne zaman mirasçı olur?
Terekenin mirasçılar tarafından paylaşılamaması durumunda isteyen mirasçı, diğer mirasçıları davalı göstererek dava açma hakkına sahiptir. Açılan dava sonucunda mahkeme TÜRK MEDENİ KANUNU Madde 642’ ye göre ‘Mirasçılardan birinin istemi üzerine hâkim,terekenin tamamını ve terekedeki malların her birini göz önünde tutarak, olanak varsa
taşınmazlardan her birinin tamamının bir mirasçıya verilmesi suretiyle paylaştırmayı yapar.
Mirasçılara verilen taşınmazların değerleri arasındaki fark para ödenmesi yoluyla giderilerek miras payları arasında denkleştirme sağlanır. Paylaşmanın derhâl yapılması, paylaşım konusu malın veya terekenin değerini önemli ölçüde azaltacaksa; sulh hâkimi, mirasçılardan birinin istemi üzerine bu malın veya terekenin paylaşılmasının ertelenmesine karar verebilir’
Devlet ancak Murisin 3. Dereceye kadar mirasçılarının ve altsoyunun bulunmadığı hallerde mirasçı sıfatına haiz olur. Devletin mirasçı olduğu durumlarda tereke devlete geçer ve hazineye intikal eder.
Mirasçılar miras bırakanın borçlarından sorumlu mudur?
TÜRK MEDENİ KANUNU Madde 599/II’ye mirasçılar göre ‘…tereke borçlarından kişisel malvarlıklarıyla sınırsız olarak sorumludurlar.’
Mirasçıların tereke borçlarına olan sorumluluğu mirasın kabulü ile başlayacaktır. Dolayısıyla suresi içerisinde yapılan reddi miras mirasçının borç altına girmesini engelleyecektir.
Reddi miras nedir? Miras nasıl red edilir? Miras red olunursa ne olur?
TÜRK MEDENİ KANUNU Madde 605 ve devamında düzenlenmiş olan reddi miras, mirasçılık sıfatına haiz mirasçının (yasal ve atanmış mirasçı olması farketmeksizin) hakkında sıfatından kendi isteği ile feragat etmesidir.
Mirasın reddi TÜRK MEDENİ KANUNU uyarınca üç aylık süre içinde yapılır.
TÜRK MEDENİ KANUNU – Madde 615 Önemli sebeplerin varlığı hâlinde sulh hâkimi, yasal ve atanmış mirasçılara tanınmış olan ret süresini uzatabilir veya yeni bir süre tanıyabilir.
TÜRK MEDENİ KANUNU Madde 609 – Mirasın reddi, mirasçılar tarafından sulh mahkemesine sözlü veya yazılı beyanla yapılır.
Miras hukuku ile ilgili davalar nelerdir? Hangi durumda hangi davayı açmalıyım?
· Mirasçıların pay ve oranlarının belirlenmesine ilişkin davalar,
· Vasiyetnamenin iptaline ilişkin davalar,
· Tenkis davaları, (saklı payın korunmasını ilişkin davlardır)
· Muris Muvazaası davaları,
· Tereke tespit davaları,
· Mirasçılıktan çıkarmanın – mirastan menin iptaline ilişkin davalar,
· Ortaklığın giderilmesi – İzale-i Şuyu davası,
· Mirasın denkleştirilmesi davası,
· Miras taksim sözleşmesinin iptaline ilişkin davalar,
· Reddi miras davaları,
- Mirasçılık belgesi istemine ilişkin davalar olarak örneklendirilebilir.
Miras paylaşımında görevli ve yetkili olan mahkeme hangisidir?
Her dava için ayrı ayrı olarak görevli ve yetkili mahkemeler Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile belirlenmiştir. İlgili kanuna göre miras ile ilgili davalarda Yetkili mahkeme murisin son ikametgâh adresinin bulunduğu yer mahkemeleri görevli mahkeme ise Sulh Hukuk Mahkemeleridir.
Turkish